Süt ve Süt Ürünleri Hakkında Genel Bilgiler
İnsanoğlu 5 bin yıldan beri süt içiyor. Süt proteini iyi kaliteli olup, vücutta kullanım oranı % 90'dır. Bir "yaşam mucizesi" diye nitelenebilecek kadar büyük bir besin kaynağı olan sütün, insan yaşamındaki yeri insanlık tarihi kadar eskidir. Dünyanın en yaralı içeceği olan süt, insanların doğumlarından İtibaren aldıkları ilk besindir. Yapısında bulunan besin unsurları açısından süt, ideal bir besin olarak kabul edilmektedir.
Süt Hakkında
Süt, hayvanların meme bezlerinin bir sekresyonu olup, süt denildiğinde daha çok inek sütü anlaşılır. Şayet diğer hayvanlardan elde edilmiş ise hayvanların tür ismi ile birlikte kullanılır. Örneğin keçi sütü, koyun sütü gibi. Bütün memelilerde doğumu takiben süt sekresyonu gerçekleşir. Özellikle bebeklerin vazgeçilmez bir gıdası olarak bilinen süt, aynı zamanda yetişkinler için de en önemli gıdadır.
Sütün kesin bileşimini vermek oldukça zordur. Çünkü sütün bileşimini etkileyen mevsim, beslenme koşulları, sağım şekli, sağım zamanı laktasyon periyodu, hayvanın türü, ırkı gibi pek çok faktör vardır.
Süt Tüketimi
Ülkemizin bazı bölgelerinde sütün sağlıklı olarak evlere ulaşabilmesi sınırlı olduğundan dolayı doğrudan süt tüketimi istenen seviyede gerçekleşmemektedir. Diğer taraftan doğrudan süt tüketimi yerine Süt ürünlerinin ve özellikle yoğurt ve beyaz peynirin tüketimi yüksek seviyelerdedir.Gerek doğrudan tüketilecek olan sağlıklı soğuk sütün ve gerekse sağlıklı süt ürünlerinin üretimi için gerekli olan sütün üretileceği, saklanacağı ve sevk edileceği koşullar büyük önem kazanmaktadır.
Soğuk zincir kalitesi yüksek tutularak üretilen, saklanan ve sevk edilen süt besin değerini koruyarak oluşturduğu farklılıkla tercih sebebi olmaktadır.
Süt Bileşimi ve Peynir Hakkında
Soğuk zincir olarak da adlandırılan bu sistemin süt üretim aşamalarında uygulanabilmesi için süt üretimi yapılan çiftliklerin gerekli modern ekipmanlarca üretim yapması bu zincirin önemli halkalarından birini oluşturmaktadır.
Süt Proteini ve Bileşimi
Süt proteini, Süt yağı enerji kaynağıdır. Vücudun yapı taşı olarak kabul edilen proteinlerin beslenmede önemli bir yeri bulunmaktadır. Süt proteininin biyolojik değeri bitkisel proteinlere göre daha yüksek olduğundan, vücut diğer proteinlere oranla süt proteininden daha iyi yararlanmaktadır.Süt proteini hücre ve dokuların oluşmasında önemli rol oynar. Süt proteini büyüme ve gelişmeyi sağlar. Süt proteini saç ve tırnakların oluşumunda büyük rol oynar. Süt proteini kasların kasılmasına yardımcı olur. Süt proteini vücutta ödem yapan sıvıların toplanmasını önler.
Sütün bileşimi çeşitli etkenlere bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte, ortalama inek sütünün bileşiminde şunlar bulunur : Su,Mineral maddeler,Protein,Laktoz,Yağ,Vitaminler
Peynir Hakkında
Peynir, çok büyük bir çeşitlilikteki aroma, tat, yapı ve şekle sahip bir grup fermente süt ürünü için kullanılan genel addır.
Dünyada 1.000'den fazla peynir çeşidi vardır. Elde somut bir tarihsel kanıt olmamakla birlikte peynirin ilk kez bundan yaklaşık 8.000 yıl önce Mezopotamya veya İndus vadisinde çobanlar tarafından üretildiği sanılmaktadır. Hayvanların ehlileştirilmesi Asya'da başlamıştır. Buradan göç ederek Avrupa'ya yerleşenler, beraberlerinde ehlileştirdikleri hayvanları da getirmişlerdir. Avrasya'nın özellikle sütün önce tesadüfen ekşimesi ardından da bilinçli bir şekilde ekşitilmesi yoluyla peynirin ilk üretildiği bölge olduğu, Tatarlar'ın, Kırgızlar'ın, Kalmuklar'ın, Tibetliler'in ve Persler'in de Babilliler veya İbraniler'den daha önce peynirle tanışmış oldukları söylenmektedir.
Sütün Yararları
Kemik erimesini önler. Mikrobik enfeksiyonlara karşı etkilidir. İshali tedavi eder. Mide rahatsızlıklarını giderir. Sindirim sistemini düzene sokar. Ülseri önler. Beyne enerji verir. Diş çürüklerini önler. Kronik bronşiti önler. Tansiyonu düşürür. Yağsız süt, kolestrolü düşürür. Kanserin önlenmesine yardımcı olur.
Tereyağı Hakkında
Tereyağı, hayvansal bir gıda maddesidir. Tereyağının ham maddesini süt yağı oluşturur. Tereyağı bir çeşit hayvansal yağdır. Yağın bileşiminde %82 oranında süt yağı, su, süt şekeri, mineraller, kolesterin, suda çözülmüş vitaminler, protein, asitler, aromalar ve proteinler bir araya gelmiştir.
Bir kilogram tereyağı elde etmek için 25-35 litre süt harcanır. Tereyağında ortalama olarak %84,5 yağ, %0,8 protein, %0,5 karbonhidrat, %0,2 kül ve %14 su vardır. Bu bileşimdeki bir tereyağının 100 gramı 785 kalori verir. Yoğunluğu 0,926-0,946'dır. Tereyağı A ve D vitamini bakımından zengindir.
Yoğurt Hakkında Genel Bilgiler
Binlerce yıldan beri Türk ülkelerinde işlenen yoğurt, toplumumuzun beslenmesinde önemli yeri olan bir süt ürünüdür. Yoğurt, sütün mayalanmasıyla oluşan, beyaz koyu kıvamda bir süt ürünüdür. Tam yağlı ve yarım yağlı olarak ikiye ayrılır. En iyi yoğurt koyun ve manda sütünden yapılır.
Yoğurt, besin değeri yüksek, laktik asit fermantasyonu sonucunda elde edilen ve canlı laktik asit bakterileri içeren fermente bir süt ürünüdür. Lactobacillus bulgaricus sütten yoğurt yapmak için kullanılan birkaç bakteri türünden biridir. Her çeşit sütten yapılabilmesi, basit kap ve usullerle her yerde herkes tarafından işlenebilmesi, satış ve tüketimdeki kolaylıklar onun Türkiye'nin en ücra köşelerine kadar yayılmasına sebep olmuştur.